نقش کشورهای منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای در ناامنی‌های مرزهای جنوب‌شرقی ایران

چکیده

به عقیده بیشتر صاحب‌نظران مهم‌ترین نقش مرز، ایجاد مانع در برابر حرکت انسان‌، کالا و ترددات است و اکثریت کشورها تلاش می‌کنند مرزهای آنها جز در برخی گذرگاه‌های توافق شده؛ غیرقابل نفوذ باشد تا بدین وسیله حاکمیت آنها بر سرزمین خود دچار خدشه نشود. مرزهای جمهوری اسلامی ایران نیز از این قاعده کلی مستثنی نبوده و آوردگاه بسیاری از جنگ‌ها و مخاصمات بوده است. ایران در محیط پیرامونی خود خصوصاً مرزهای جنوب‌شرقی، همواره با چالش‌ها و مشکلات متعدد و مداوم روبه‌رو بوده و در حال حاضر نیز تروریسم و افراط‌گرایی، دولت‌های ضعیف و بحران اقتدار و همچنین مداخلات قدرت‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای، سه چالش امنیتی اصلی در محیط پیرامونی ایران محسوب می‌شوند. چالش‌های برقراری امنیت در مرزهای جنوب‌شرقی جدای از مسائل داخلی؛ در مداخله‌جویی کشورهای منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای ریشه دارد. مسأله موادمخدر، وهابیت و سلفی‌گری، نیروهای فرامنطقه‌ای و تروریسم، مسأله اقوام و مذاهب در دو سوی مرزها و مسأله مهاجرین افغان در ایران و قاچاق انسان و اختلافات مرزی و ... از جمله حوزه‌های سیاسی و امنیتی هستند که در حیطه مرزهای جنوب شرقی ایران و کشورهای منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای به هم پیوند خورده است. بر این اساس، در مقاله حاضر برآنیم که با روش توصیفی- تحلیلی به بررسی نقش کشورهای منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای در ناامنی‌های مرزهای جنوب‌شرقی جمهوری اسلامی بپردازیم.

واژگان کلیدی: مرز، امنیت، تروریسم، بی‌ثباتی، نیروهای فرامنطقه‌ای.

ناکارآمدی طرح انسداد مرزی در ناحیه شرقی جمهوری اسلامی ایران

چکیده

برقراری امنیت در گستره قلمروی سرزمینی هر کشور یکی از وظایف اولیه نظام سیاسی حاکم در آن کشور می‌باشد. در نظام جمهوری اسلامی ایران نیز مسأله تهدیدهای امنیتی و برقراری امنیت در منطقه جنوب‌شرق، همواره یکی از دغدغه‌های اصلی رهبران سیاسی و مدیران امنیتی بوده است. نتایج نشان می‌دهد که استراتژی و مدل فعلی مدیریت مرز و توجه صرف به مرز، به مثابه یک خط و کنترل آن ناموفق بوده و ارتباط زیادی بین ساکنان مرزنشین و مدیریت مرزی در این منطقه وجود دارد. عدم توجه به نوع فرهنگ و شرایط جغرافیایی منطقه مورد مطالعه، از مهم‌ترین دلایل ناموفق‌بودن طرح انسداد مرزی بوده است. انسداد مرزهای جنوب‌شرقی گرچه شاخص‌های امنیتی منطقه را افزایش داده است، ولی از پشتوانه مطالعات علمی بالایی برخوردار نبوده و باعث نوعی دوگانگی سیاسی- اجتماعی در ساکنان مناطق مرزی گردیده است. به طوری که توجه به رویکرد امنیتی برجسته‌تر از رویکردهای سیاسی و اجتماعی استان سیستان و بلوچستان شده است. در این مقاله در صدد آنیم که با روش توصیفی – تحلیلی به بررسی علل ناکارآمدی طرح انسداد مرزی در ناحیه شرقی جمهوری اسلامی ایران بپردازیم.

واژگان کلیدی: امنیت، مرز، جنوب‌شرق، انسداد، پیامدها، سیستان و بلوچستان.