استان سیستان و بلوچستان

استان سیستان و بلوچستان به لحاظ طبیعی، دو ناحیه با ویژگی‌ها و مختصات کاملاً متفاوت را شامل می‌شود که امروزه بر اساس تقسیمات کشوری در قلمرو یک استان تعریف و تقسیم گردیده است. سیستان و بلوچستان استانی در جنوب‌شرقی ایران است که این منطقه 187502 کیلومتر مربع مساحت، و حدود 1260 کیلومتر با دو کشور افغانستان و پاکستان مرز مشترک دارد. مرز شرقی ایران بر طبق مأموریت گلداسمید در سپتامبر 1871 تعیین شده که باعث جدا شدن بخش‌هایی از بلوچستان ایران گردیده است.

این استان در موقعیت جغرافیایی 25 درجه و 3 دقیقه تا 31 درجه و 29 دقیقه عرض شمالی از خط استوا و 58 درجه و 50 دقیقه تا 63 درجه و 21 دقیقه طول شرقی از نصف‌النهار گرینویچ قرار گرفته و حدود 4/11درصد از مساحت کل کشور را به خود اختصاص داده است. از سمت شرق با کشور پاکستان 978 کیلومتر و با کشور افغانستان282 کیلومتر مرز مشترک دارد. در قسمت جنوب با دریای عمان به طول تقریبی270 کیلومتر مرز آبی داشته و از قسمت شمال غرب با استان خراسان جنوبی به طول190 کیلومتر و از سمت غرب با استان کرمان580 کیلومتر و استان هرمزگان165 کیلومتر مرز مشترک دارد.

استان سیستان و بلوچستان به دلیل همجواری با کشورهای افغانستان و پاکستان و استقرار در سواحل دریای عمان موقعیت استثنایی و ویژه‌ای پیدا کرده است. این موقعیت ژئوپلیتیکی، استان را در کشور و منطقه با اهمیت ساخته است؛ اما استان در سازمان سیاسی کشور موقعیت حاشیه‌ای دارد. از مجموع 8755 کیلومتر مرز آبی و خاکی کشور قریب به 40٪ خطوط مرزی به استان‌های شرقی اختصاص دارد. در میان استان‌های شرقی، استان سیستان و بلوچستان با 978 کیلومتر مرز با کشور پاکستان و 282 کیلومتر مرز با کشور افغانستان و در مجموع 1260 کیلومتر مرز خشکی و 310 کیلومتر مرز آبی مقام اول را دارا می‌باشد. مرزهای خاوری ایران حاصل بازی بزرگ قرن نوزدهم میان دو امپراتوری امپریالیستی روس و هند بریتانیا و برخورد دو قدرت هند بریتانیا و ایران است که منجر به تقسیم خراسان بزرگ، سیستان بزرگ و بلوچستان بزرگ شد. مرزهای ایران با پاکستان و افغانستان از نخستین نمونه های «مرز» به معنی کنونی آن در جهان است که در نیمه دوم قرن نوزدهم پدید آمده است. پیشتر از این دوران انسان‌ها با مفهوم «سرحد» سر و کار داشتند و سرحد، معمولاً شامل نوار به نسبت پهناوری میان دو کشور می‌شد که در عمل نقش منطقه برخورد میان دو قدرت یا دو حکومت را بازی می‌کرد. روند شکل‌گیری جغرافیای سیاسی کنونی ایران از شبانگاه 30 خرداد 1126 شمسی(1747میلادی) آغاز گردید، هنگامی که نادرشاه افشار به دست برخی از یاران خلوت‌نشین خود کشته شد. این رویداد، جغرافیای سیاسی فلات ایران، آسیای مرکزی و هندوستان باختری را دگرگون کرد و سرداران ارتش نادری را به جان هم انداخت.

مرز ایران و پاکستان که سه چهارم آن خاکی – کوهستانی و یک چهارم باقی مانده رودخانه‌ای است؛ در تمامی طول مرز با ایالت بلوچستان پاکستان هم مرز می‌باشد. طول این مرز حدود 978 کیلومتر می‌باشد. ایالت بلوچستان هم با مساحت تقریبی 214491 کیلومتر مربع به عنوان بزرگ‌ترین ایالت پاکستان حدود 44٪ از کل خاک این کشور را به خود اختصاص داده است و با وجود ظرفیت‌های بالقوه از توسعه‌نیافته‌ترین ایالات پاکستان به شمار می‌رود.

مرز افغانستان از دهانه ذوالفقار، مرز مشترک ایران- افغانستان- پاکستان شروع می‌شود که طول مرز ایران و افغانستان 945 کیلومتر است که 282 کیلومتر آن با استان سیستان و بلوچستان می‌باشد. این بخش از مرز بر اساس حاکمیت کلنل ماکماهون انگلیسی بر اساس طرح حکمیت گلداسمید تعیین شده است. در تقسیم‌بندی مرزها، مرز ایران و افغانستان در حقوق بین‌المللی از نوع مرزهای تحمیلی محسوب می‌شود. مرز ایران و افغانستان به دلیل ویژگی‌های جغرافیایی و وضعیت خاص سیاسی کشور افغانستان و سابقه اشغال این کشور توسط ایالات متحده آمریکا، ضعف اقتصادی و فرهنگی، مهاجرت اتباع آن کشور، کشت و ترانزیت موادمخدر همواره از پر حوادث‌ترین مرزهای جمهوری اسلامی ایران با کشور های همسایه می‌باشد.